Student Ward Boots (22) deed onderzoek naar Home Energy Managementsystemen (HEMS). Dit systeem stemt apparaten in huis goed op elkaar af en regelt dat je groene (zonne)energie op het juiste moment gebruikt. Hoe? Ward legt het uit!
Steeds meer apparaten in huis gebruiken elektriciteit zoals zonnepanelen, warmtepompen en elektrische auto’s. Vaak gebruiken we stroom op andere momenten dan dat we het opwekken. Dit kan zorgen voor hogere kosten en extra belasting op het elektriciteitsnetwerk. De salderingsregeling stopt in 2027 en nu betaal je al bij veel energiemaatschappijen voor stroom die je teruglevert. Het is dus goedkoper om zoveel mogelijk stroom zelf te gebruiken. Een HEMS helpt hierbij. Het laat jouw energieverbruik zien en stuurt apparaten automatisch aan op slimme momenten. Zo kun je meer van je eigen zonnestroom gebruiken en besparen op de energierekening.
”Nederland is kampioen in zonnepanelen leggen”, begint Ward. “Maar de opgewekte stroom gebruiken we vaak niet op het juiste moment. We gebruiken vooral in de ochtend en de avond stroom. Alleen dat zijn niet de momenten waarop de meeste stroom wordt opgewekt. Je moet dus goed plannen. Dit kan bijvoorbeeld met tijdschakelaars, maar dat is een handmatige en tijdrovende klus. Een HEMS kan je bij dit plannen helpen.”
Wat is een HEMS?
Een HEMS is meer dan tijdschakelaars, startuitstel of (slimme) meters. Het systeem bestaat uit verschillende componenten: een kastje in de meterkast, een app en een website. Het systeem stuurt apparaten in huis aan op slimme momenten. Bijvoorbeeld wanneer je zelf stroom opwekt, als de stroomprijs negatief is, of als er veel groene stroom beschikbaar is. Zo gebruik je energie efficiënter én duurzamer. Maar daarvoor moet je wel weten hoeveel energie je apparaten verbruiken en wanneer ze dat doen. Het systeem is een soort dirigent, volgens Ward. Maar het vraagt ook om gedragsverandering van de gebruiker. “Je moet een ander patroon aanleren. Stel dat je een slimme wasmachine hebt dan moet je zorgen dat de wasmachine voorzien is van de vuile was en waspoeder, op het moment dat de dirigent aangeeft een was te gaan draaien. Maar bij het laden van je auto hoef je bijvoorbeeld minder actie te ondernemen. De HEMS stuurt het systeem op slimme momenten aan. De dirigent leidt en ontzorgt.”
Kinderschoenen
Tijdens zijn stageopdracht ontdekte Ward dat HEMS nog echt in de kinderschoenen staat. De wet- en regelgeving is ook heel complex. Denk alleen al aan de privacywetgeving en het onderzoek naar een ander soort nettarief. Wat hiervan de gevolgen zijn voor een HEMS, is nog niet bekend. In de industrie zie je vaak wel automatiseringssystemen die het stroomgebruik managen, een soort HEMS, dus. In woningen worden die systemen ook wel gebruikt, maar daar zie je dan weer dat de apparaten niet altijd met elkaar kunnen communiceren. Dat laatste is wel een voorwaarde; je moet ’slimme‘ apparaten hebben die communiceren via wifi en met elkaar, aldus Ward.
Slimme apparaten
Vooruitlopend op de HEMS kun je zelf ook al slimmer omgaan met energie. Je kunt bijvoorbeeld een slimme meter gebruiken. “Deze meter laat real time zien wat je verbruik is, draait rapporten en geeft adviezen als je dat wil. Je krijgt hiermee inzicht in je verbruik en je kunt je beter voorbereiden op alle ontwikkelingen die gaande zijn, denk aan de veranderingen in de stroomtarieven.” Apparaten worden ook steeds slimmer. Je ziet nu nog dat apparaten van verschillende merken niet altijd met elkaar kunnen communiceren, maar dat gaat veranderen. Op dit moment wordt er landelijk- en Europees onderzoek gedaan naar open standaarden, net zoals bijvoorbeeld bij de opladers van telefoons. “Maar dat is niet van vandaag op morgen geregeld. Als die standaarden er zijn, maakt dat het gebruik van HEMS weer makkelijker. Het moet eigenlijk zo simpel mogelijk, zodat de bewoner wordt ontzorgd”, vindt Ward.
Goed gevoel
Ward leerde EnergieKronenberg kennen via een artikel in de Hallo. Later stuitte hij in Kronenberg op een inkombord met de tekst ‘Samen op weg naar energieneutraal in 2030’. Zijn interesse was direct gewekt, al wist hij nog niet meteen wat hij aan dit doel kon bijdragen. Op zich niet gek, want destijds zat Ward nog in de onderbouw van het Dendron College. Alles overdenkend vindt hij het bijzonder dat een dergelijk, redelijk complex, initiatief vanuit een gemeenschap ontstaat. Er zijn zoveel ontwikkelingen op dit gebied en het raakt heel veel partijen.
Ward gaf in maart 2025 in Kronenberg een lezing over HEMS. Er waren veel inwoners aanwezig, dat gaf hem een goed gevoel. Dat er weinig jongeren aanwezig waren, verbaast Ward eigenlijk niet. “Jongeren bezoeken over het algemeen geen bewonersavonden. En dat heeft overigens niks met het thema te maken”, lacht Ward. Het viel Ward op dat de aanwezigen goed ingelezen waren en de voorkennis erg hoog was. Er kwamen zelfs aanvullingen vanuit de zaal! “Een compliment voor de aanwezigen”, aldus Ward.
Ward vertelt over HEMS tijdens een lezing in de Torrekoel.
Over Ward
Ward vindt de energietransitie razend interessant. Op het Dendron College koos hij de richting Economie & Maatschappij. Nu studeert Ward Geografie, Planologie en Milieu aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Tijdens een college over energietransitie wakkerde zijn interesse verder aan. Vooral de snelheid, urgentie en toch ook het ongrijpbare en onzichtbare deed hem beseffen hoe belangrijk energie in ons dagelijkse leven is en hoe energie ons dagelijkse leven beheerst. Een heel recent voorbeeld daarvan is de grote stroomstoring in Spanje op 28 april 2025. “Je beseft dan pas hoe vanzelfsprekend het is om op de lichtschakelaar te duwen.”
Ward verzorgt, samen met een professional uit de energiesector, ook masterclasses in energietransitie voor mbo-studenten en leerlingen in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Hij merkt dat de mbo-studenten die de richting Techniek hebben gekozen over het algemeen geïnteresseerd zijn in de energietransitie. Bij leerlingen van de bovenbouw van havo/vwo merk je dat ze op de hoogte zijn van het thema energietransitie, omdat dit wordt behandeld in verschillende vakken. De masterclass brengt de inzichten van verschillende schoolvakken bij elkaar.
Ward merkt dat de leerlingen vooral actief zijn bij het spelen van games met een serieus doel dat zich richt op leren en bewustwording. Die games zijn standaard onderdeel van de masterclass, hebben grote educatieve waarde en maken het lesprogramma interessanter. Collega’s en studenten hebben de games ontworpen, aldus Ward. Een interessant spel is ‘de klok’; een soort escape room waarbij leerlingen in groepjes en onder tijdsdruk aan een oplossing moeten werken. Een ander spel dat gebruikt wordt tijdens de Masterclass is een strategisch bordspel. Daarbij wordt de kennis van de masterclass toegepast en is er ruimte voor discussie en reflectie.
